Schaatsen op de Zweedse manier

Onze geruimde schaatsbaan op Holmsjön.

Eén van de redenen dat we met ons gezin een huis hebben gekocht in Medelpad, is omdat we allemaal houden van ijskoude winters. Hoe dieper de temperatuur onderuit gaat, hoe liever we het hebben. We zijn ook met zijn allen schaatsers, mijn zoon en ik zelfs in clubverband. Langebaanschaatsen en marathonschaatsen om precies te zijn. En er gaat uiteraard niets boven schaatsen op natuurijs.

Schaatsen op natuurijs in België lukt haast nooit, omdat het er niet hard genoeg vriest. Vorst is in Medelpad geen probleem. Al in september kan het er 's nachts afkoelen tot -10 à -15°C. Vanaf ongeveer half november is het water van het grote meer (Holmsjön) vlak bij ons huis voldoende afgekoeld en begint het meer dicht te vriezen. Met nachten van -20° tot -30°C duurt het niet lang voor het ijs voldoende dik is om het veilig te betreden. Uiteraard moet je altijd opletten voor wakken en zwakke plekken, maar dat weet elke ervaren natuurijsrijder.

Door de strenge vorst is de dikte van het Medelpadse ijs dan ook geen probleem voor schaatsers. Er is wel een ander weerfenomeen dat roet in het eten gooit: de sneeuw. Dat hebben we de voorbije vakantie aan den lijve mogen ondervinden.
Toen we in Holm toekwamen, op 22 december, viel het nog mee. Er lag ongeveer tien centimeter sneeuw op de stevige ijsvloer van Holmsjön. Op de eerste dag zijn we van zonsopgang (09.30 uur) tot zonsondergang (14.30 uur) druk in de weer geweest om met sneeuwruimers en borstels een prachtige ijsbaan van ongeveer 300 meter vrij te maken. Zoon en dochter konden nog net een halfuurtje schaatsen. Zelf besloot ik om te wachten tot de volgende dag.

Sneeuw ruimen op Holmsjön...

...en het resultaat

Helaas. De volgende nacht viel er ruim 20 centimeter verse sneeuw en lag onze schaatsbaan weer toegedekt met een dikke witte deken. Er viel echt niet meer op te schaatsen. De ijzers raakten nauwelijks het ijs. We zagen het niet zitten om nog eens een hele dag met de sneeuwruimers en borstels in de weer te zijn en hebben ons de dagen daarna dan maar beperkt tot wandelen. Als we in de toekomst een deftige ijsbaan willen aanleggen op Holmsjön, zit er maar één ding op: machinaal vegen, bijvoorbeeld door een sneeuwruimer voor een quad te monteren. Maar dat zijn voorlopig nog toekomstplannen.

De kinderen konden 's avonds gelukkig nog een halfuurtje schaatsen, voor de baan de volgende nacht weer dicht sneeuwde.

Nu schaatsen de Zweden weldegelijk op natuurijs, maar dan wel op hun eigen manier. Eerst en vooral gebruiken ze een totaal ander soort schaatsen dan de meeste Nederlanders en Vlamingen. Ze hebben combi-schaatsen. Dat kan je vergelijken met hoge langlaufschoenen, waarop de schaatsijzers gemakkelijk vast- en losgemaakt kunnen worden. De ijzers zitten alleen vast aan de voorkant van de schoen, net zoals een langlaufski. Soms gebruiken ze zelfs stokken, net zoals de langlaufers. Bij de Zweedse manier van schaatsen sta je ook veel meer rechtop. Kortom: ideaal om lange toertochten te maken door de prachtige Zweedse natuur. Je kunt daarvoor zelfs een gids inschakelen.

De Zweden maken hun schaatstochten op het ogenblik dat er nog mooi zwart ijs ligt. Dat wil zeggen: kort nadat het stevig is beginnen te vriezen en vóór de eerste sneeuw valt. Ze beginnen op de meren hoog in de bergen, die het eerst dichtvriezen. Als die ondergesneeuwd raken, schaatsen ze op de meren in het laaggelegen binnenland, die later dichtvriezen en ook later onder de sneeuw bedolven raken. Ten slotte eindigen ze op de beschutte baaien van de Oostzee, die als allerlaatste dichtvriezen. Zelfs rond Stockholm wordt in het tweede deel van de winter soms op de zee geschaatst.

Ook op de meren van Medelpad en op Holmsjön wordt op die manier geschaatst. Op de website van het dorp vond ik deze prachtige foto:

Schaatsen in Holm (foto: www.holmbygden.se)

Vroeg of laat zie je mij ook in dit rijtje meeschaatsen!

Rijden over winterse wegen

Houten staakjes markeren de rand van de weg.

In de winter ligt er in Medelpad zo goed als altijd sneeuw. Dat is voor ons één van de redenen om er naartoe te trekken. Ook de wegen verdwijnen dan onder de sneeuw. De Zweden vinden dat niet erg. Met hun winterbanden of spijkerbanden ("dubbdeckar") rijden ze probleemloos over de verse sneeuw. Zout strooien doen ze nauwelijks. Alleen de centra van de steden en sommige delen van de autosnelwegen zien nu en dan een pekelwagen passeren. Van zodra de sneeuw begint te valllen, zie je wel de sneeuwruimers uitrukken. Of zeg maar liever: de sneeuwploegen. Bijzonder spectaculair als het daarbij ook nog eens stevig vriest. De sneeuw verhuist dan in een grote witte wolk van de weg naar de berm. Als automobilist of als voetganger leer je al snel dat je dan best even uit de weg gaat.

Vervelender wordt het als de sneeuw smelt en weer aanvriest, of als er onderkoelde regen valt. Dan veranderen de wegen in een ijspiste en helpen spijkerbanden zelfs niet meer. In dat geval wordt er grind of zand over de weg gestrooid, zodat de banden meer grip krijgen en is het wachten op het volgende laagje verse sneeuw.

Voor bewoners uit de lage landen is het even aanpassen op de Zweedse winterwegen. De Zweden blijven lustig de maximumsnelheid aanhouden op de besneeuwde banen. Als je rijdt met de juiste banden, merk je al snel dat dit inderdaad geen probleem is. In onderstaand filmpje, gemaakt tijdens de voorbije kerstvakantie, kun je een stukje met ons meerrijden, op de weg van Sandnäset naar Torpshammar. Dat is de weg waarlangs ook ons huis staat. De maximumsnelheid op deze weg is 80 km/u. De temperatuur op dat ogenblik was -22°C. Op het einde van het filmpje rijden we over de dam van het Leringen-meer, naast Holmsjön één van de grotere meren in onze buurt. De meren liggen dichtgevroren van eind november tot eind mei.

Winterbanden zijn in Zweden trouwens verplicht, van december tot en met maart. Het zou in die periode niet alleen onverantwoord zijn om met zomerbanden naar dit Scandinavische land te rijden, het is dus ook nog eens verboden. Wie eenmaal met winterbanden door de sneeuw heeft gereden, hoef je trouwens niet meer te overtuigen van het nut ervan.

De spijkerbanden (dubbdeckar) zijn in Zweden wat op de terugweg. Ze bieden veel grip op de sneeuw, maar zijn slecht voor het wegdek én voor het milieu. Ze maken veel lawaai op sneeuwvrije wegen en zorgen voor extra fijn stof, onder andere door de slijtage. In een aantal stadscentra zijn spijkerbanden al verboden. Dat is niet zo erg, want kwaliteitsvolle winterbanden presteren bijna even goed in de sneeuw als spijkerbanden.

Laat het besneeuwde wegdek dus geen reden zijn om niet met vakantie te gaan naar het hoge noorden in de winter. Met de juiste banden en een klein beetje ervaring rij je er net zo vlot als tijdens de zomer.

Duur Zweden? Het grote misverstand!

Het hardnekkigste misverstand over Zweden? Vrijwel iedereen denkt dat het een verschrikkelijk duur land is. Dat is niet zo. Brandstoffen zijn er iets duurder dan in België. De prijzen van de levensmiddelen zijn er vergelijkbaar en volgens recent onderzoek zelfs iets goedkoper dan in de Benelux. En de huizen zijn er spotgoedkoop, toch op het platteland.

We merkten het elke keer toen we ons winkelkarretje vulden in de grote ICA-supermarkt van Sundsvall: dit kost ons niet meer dan een gelijkaardig gevuld karretje in België. De Consumer Price Index (CPI) die vorige week werd gepubliceerd, bevestigt dat ons gevoel klopt. De CPI vergelijkt de prijzen van essentiële goederen en diensten van zowat alle landen ter wereld. Het duurste land is Zwitserland. België staat op de vijftiende plaats, Nederland op de zestiende en... Zweden op de zeventiende. Voor een identiek gelijk gevuld winkelkarretje in de supermarkt waar je in België 79,54 euro voor betaalt, ben je in Zweden 78,72 euro kwijt (al moet je daar natuurlijk in kronen betalen).
Opmerkelijk is dat de andere Scandinavische landen wel een stuk duurder zijn: Noorwegen staat op de CPI-lijst tweede, IJsland vierde en Denemarken vijfde.

De ICA-supermarkt in Sundsvall: je doet er iets goedkoper boodschappen dan in een gelijkaardige supermarkt in België.

Eén grote uitzondering: alcohol. Daarvoor moet je in de speciale staatswinkels zijn, de Systembolaget. Alcoholische dranken zijn een stuk duurder dan in Vlaanderen of Nederland. In supermarkten zullen je vergeefs speuren naar wijn, speciaalbier of aperitieven. Alleen laag-alcoholische dranken (minder dan 3,5%) zijn er te krijgen, zoals lichte pils, tafelbier, cider of tijdens de kerstperiode glögg, het plaatselijke equivalent van glühwein.

Als je, zoals wij in ons dorp in Medelpad, erg afgelegen woont, moet je de boodschappen wel goed plannen. De dichtsbijzijnde kleine winkel is op 30 kilometer van ons huis, waarvan ruim de helft over grindwegen. Je keert dus niet zomaar eventjes terug als je iets vergeten bent. Voor een iets grotere winkel, vergelijkbaar met een Vlaamse superette, moeten we 45 kilometer rijden. Voor de grote supermarkten moeten we naar het centrum van Sundsvall. Hoewel we binnen dezelfde gemeente blijven, is dat toch 75 kilometer rijden. Wij proberen om hooguit 1 keer per week boodschappen te doen in de grote supermarkt. Tussendoor gaan we één of twee keer naar de kleinere winkels. Die zijn wat duurder, maar we vinden het belangrijk om ook deze plaatselijke winkeliers te steunen. De kleinere dorpen op het Zweedse platteland hebben het immers niet gemakkelijk. Daarover een volgende keer meer.

Huizen voor een prikje

Een geval apart zijn de prijzen van de Zweedse huizen. In de grote steden betaal je voor een huis evenveel of zelfs meer dan in België. Op het platteland zijn de huizen naar Belgische normen dan weer spotgoedkoop. Dat heeft alles te maken met de plattelandsvlucht. Hoe mooi het ook wonen is tussen de bossen en langs de meren, je vindt er helaas erg moeilijk werk. Daarom trekken alle jonge Zweden weg van het platteland naar de steden. Meer en meer huizen op het platteland komen leeg te staan en gaan voor een prikje van de hand. Wie zoekt, kan op het Zweedse platteland een pracht van een alleenstaande villa kopen voor pakweg 50.000 euro. Een iets kleinere villa vind je soms al voor 30.000 of 40.000 euro.

Dit goed onderhouden alleenstaand huis op het Zweedse platteland staat te koop voor 295 000 kronen, of amper 31 700 euro.

Een schitterend huis voor 50.000 euro: het klinkt erg aantrekkelijk. Toch moet je met een aantal dingen rekening houden. Je woont eerst en vooral erg afgelegen. Geen probleem als je het gebruikt als vakantiehuis en optimaal wil genieten van de rust en de natuur, zoals wij. Wel een probleem als je er definitief wil wonen en elke dag moet gaan werken in de stad.
Je moet het huis ook goed onderhouden en vooral ook verwarmen tijdens de winter. Vergeet niet dat het kwik in Medelpad in de winter kan dalen tot een stuk onder de -30°C. Elektrisch verwarmen is erg duur. Wij hebben centrale verwarming met houtpellets. Dat is een stuk goedkoper, maar de pellets moeten wel elke week worden bijgevuld en de brander één keer om de tien dagen gereinigd. Niet handig dus als je er tijdens de winter zelf niet bent. Wij hebben gelukkig een pracht van een buur die dat voor ons wil doen.

Gooi dat vooroordeel over een duur Zweden dus met een gerust gevoel overboord. Tenzij je de zuipschuit uit wil hangen, kost het leven (en het verblijf tijdens een vakantie) er niet meer dan bij ons. De rust, stilte en de natuur, die krijg je er gratis bij. En de Zweden zelf? Die zien je maar al te graag komen. Dat zal in de volgende bijdrages nog blijken.

Medelpad, in het hart van Zweden

In april 2014 draaiden we voor het eerst de sleutel om van de voordeur van ons eigen huis in Zweden. Onze eigen vakantiewoning in het hoge noorden. "Waarom zo ver?" en "Waarom in het koude en donkere Zweden en niet in de Provence of in Spanje?", waren twee vragen die we voortdurend moesten beantwoorden. Met de artikels op dit blog zullen we daar een antwoord op proberen te geven.

Al sinds de zomer van 2009 trokken we met het hele gezin één of twee keer per jaar naar Zweden, in alle seizoenen. Nooit kregen we het gevoel dat we het wel hadden gezien. Integendeel, elke keer weerklonk de lokroep van het grootste Scandinavische land luider. Tot die zo oorverdovend werd, dat we besloten om er zelf een huis te kopen. We struinden de Zweedse vastgoed-websites af en gingen een aantal huizen ter plekke bezichtigen. Toen we het gele huis in een afgelegen uithoek van de gemeente Sundsvall gingen bekijken, hebben we geen moment meer getwijfeld: dit was waar we naar op zoek waren. Niet alleen het huis zelf, maar ook de ruime omgeving. Binnen de twee maanden was alle administratie afgehandeld en stond de woning op onze naam.

Ons gele huis in Medelpad, enkele dagen nadat we er voor het eerst waren ingetrokken, in april 2014.

Het zuiden en het midden van het noorden

De Zweden hebben van de indeling van hun land een hele legpuzzel gemaakt. Ze onderscheiden eerst en vooral drie grote delen. Helemaal in het zuiden ligt Götaland, het land van de Goten. Ten noorden van Götaland ligt Svealand. In dit deel vind je onder meer de hoofdstad Stockholm en de historische universiteitsstad Uppsala terug. Götaland en Svealand zijn de dichtst bevolkte regio's van Zweden.
Een kilometer of tweehonderd ten noorden van Stockholm verandert het landschap drastisch. De woonkernen worden kleiner en liggen verder van elkaar af. De wegen worden smaller, viervaksbanen schaars. Op de zijwegen maakt het asfalt plaats voor grind. De akkers en weiden worden kleiner, de bossen uitgestrekter. Hier begint Norrland: het ruige noorden van Zweden. "Noorden" is wel erg ruim gerekend, want ook het geografische midden van het land maakt er deel van uit. Dat heet dan wat paradoxaal  Södra Norrland: het zuiden van het noorden. Medelpad wordt gerekend tot Mellannorrland, het midden van het noorden.

Medelpad (rood) en de drie grote Zweedse delen.

Administratief gezien is Zweden opgedeeld in provincies, de zogenaamde "län", en verder in gemeenten ("kommuner"). Ons huis ligt in de gemeente Sundsvall en in de provincie Västernorrlands län. Maar die administratieve provincies, die zeggen de Zweden zelf ook niet zo veel. Liever spreken ze over de historische landschappen. Vergelijk het met het Pajottenland, het Waasland of het Meetjesland in Vlaanderen. De gemeente Sundsvall ligt in het landschap Medelpad. Dat is een relatief klein landschap tussen de rivieren Indalsälven en Ljungan, die evenwijdig met elkaar van de Noorse bergen naar de Oostzee stromen.

Norrland Winterland

Genoeg aardrijkskunde nu. Waarom sprak dit deel van Zweden ons zo aan? De meeste Belgen en Nederlanders met een eigen huis in Zweden vind je in het zuiden van het land. Dat heeft voor een deel een zeer praktische reden: Vanuit de Benelux kan je op één dag met de auto naar het zuiden van Zweden rijden en dat scheelt heel wat reistijd en -kosten. Als je daarentegen van Brussel naar Norrland rijdt en via de beroemde Öresundsbrug (The Bridge!) in Malmö Zweden binnen komt, ben je in deze Zweedse stad nog maar halfweg!

Hoe mooi het zuiden van Zweden ook is, voor ons was het geen optie. Eerst en vooral houden we van de uitgestrekte natuur, de rust en de kalmte. Die vind je nog nét iets meer in het noorden. Maar even belangrijk: we houden enorm van sneeuw en ijs. En die zijn veel meer verzekerd in Norrland dan in Götaland of zelfs Svealand. De jongste twee winters hebben dat nog eens bevestigd. Zowel in 2013 als in 2014 had het zuiden van Zweden een groene kerst. En dat is voor ons ondenkbaar. Als we een huis in Zweden hebben, moet het er tijdens de donkere maanden op en top winters bij liggen.

Dit kaartje met de sneeuwbedekking op Kerstdag 2014 maakt duidelijk waarom we kozen voor de regio Sundsvall, en niet voor het zuiden. (Bron: SMHI)

Koud en donker?

En hoe zit dat nu met dat donkere en koude Zweden? Dat valt best mee. Ja, de winters kunnen er koud zijn, maar tegen de koude kan je je perfect kleden. In de zomer haalt het kwik in midden-Zweden geregeld de kaap van 25°C en zelfs 30°C is er niet uitzonderlijk. Donker? In elk geval niet tijdens de zomer. In Medelpad verdwijnt rond Midzomer de zon nauwelijks onder de horizon en kan je rond middernacht nog perfect de krant lezen in de tuin zonder kunstlicht. In de winter zijn de dagen kort. De zon komt in de kerstperiode op rond 09.20 uur en gaat onder rond 14.30 uur. Maar de schemerperiode duurt lang en vooral: de sneeuw maakt veel goed. Het besneeuwde landschap weerkaatst het licht van de volle maan zo sterk, dat het lijkt alsof het helemaal niet donker wordt. Bij nieuwe maan volstaat één simpele spaarlamp om een hele besneeuwde tuin te verlichten. Helemaal feeëriek wordt het als het noorderlicht de hemel in een groene gloed zet.

In de volgende bijdragen zal ik dieper ingaan op de natuur en cultuur van Medelpad, en op de fantastische mensen die er wonen.

Holmsjön: aan de oever van dit 37 kilometer lange meer ligt ons huis.