Gott Nytt År!

Binnenkort meer over ons Kerstverblijf in Medelpad

Medelpad in de jaren veertig

Van René, een Vlaming die al jarenlang in Sundsvall woont en een trouwe lezer van dit blog is, kreeg ik de link naar dit zwart-witfilmpje. Het geeft een prachtig beeld van het leven in Medelpad kort na de Tweede Wereldoorlog.
Een aantal bekende plaatsen passeren de revue, zoals het stadscentrum van Sundsvall, de oude kerk van Liden, het uitzicht van op Norra Stadsberget, de paardenrenbaan van Bergsåker,... Ook Holmsjön komt aan bod.

Bij de beelden van een zomerse zondag op het strand van Sundsvall, deelt de commentator langs zijn neus weg mee dat in Medelpad de mooiste meisjes van het land wonen. De bikini was er in elk geval al flink in de mode in die tijd. De hoog opgetrokken zwembroeken van de mannen zijn euhhh... bevreemdend te noemen.

Fascinerend is ook om te zien hoe het hout toen nog getransporteerd werd. Geen sprake van zwaarbeladen vrachtwagens die over de wegen scheuren. We zien in het filmpje hoe arbeiders de boomstammen aan elkaar sjorren tot een groot vlot met een roer en dat vlot vervolgens over de rivieren Indalsälven en Ljungan stroomafwaarts naar de houtverwerkende fabrieken in de omgeving van Sundsvall laten drijven. In de stroomversnellingen gaat het er daarbij soms heftig aan toe.

In het filmpje steekt ook een bijzonder raar dier de kop op: de Skvader. Dat is een beest met de voorkant van een haas en de achterkant van een hoen. Het dook in de negentiende eeuw op in straffe jagersverhalen in Medelpad. Een handige dierenopzetter, Rudolf Granberg, slaagde er in om er eentje haast levensecht te reconstrueren. Het beest is inmiddels legendarisch geworden en groeide uit tot het officieuze symbool van Sundsvall.

Maar genoeg geschreven, bekijkt u het filmpje vooral zelf. Om het met de slotwoorden van de commentator te zeggen: Medelpad, dat is heel Norrland in een notendop.



 

De winter sluipt dichterbij

De voorbije nacht heeft het voor het eerst dit najaar gevroren in de SMHI-weerhut van Torpshammar, het officiële weerstation dat het dichtst bij ons huis ligt. Het kwik zakte er tot -0,3°C. Op veel plaatsen in midden-Zweden was dat al vroeger het geval. Ik hou het weerstation van Torpshammar om begrijpelijke redenen nu al twee jaar intensief in de gaten en het valt mij op dat het er vaak wat minder koud is dan in de omringende plaatsen. Allicht heeft dat te maken met de ligging aan de brede Ljungan-rivier. Grote open watermassa's hebben altijd een wat temperende invloed op de temperatuur.

Ons huis ligt een heel stuk buiten het rivierdal, zo'n 150 meter hoger dan Torpshammar. Waarschijnlijk heeft het er al eerder dit najaar lichtjes gevroren. Vroeg of laat plaats ik er wel eens een semi-professioneel weerstation zodat ik het temperatuursverloop op de voet kan volgen. Beroepsmisvorming van de meteoroloog, vrees ik.

Nu zijn er nog wel meer tekenen dat de winter stilaan op komst is in Zweden. Zo lag er in Kiruna, in Zweeds Lapland, gisteren voor de eerste keer een dun laagje sneeuw. Komende week wordt het voor het eerst ook overdag serieus kouder in Medelpad. Het kwik komt er, ondanks de zon, rond de middag niet veel hoger dan +5°C. Noem het maar een eerste voorsmaakje van het sneeuw- en vorstrijke hoofdgerecht dat in deze regio vanaf eind november wordt voorgezet.

Onze buurman redt drie mensenlevens

De zoon van onze achterbuurman is een held! Het voorbije weekend heeft hij drie mensenlevens gered. Zondagochtend wilde hij aan de stuga van zijn ouders, alleen bereikbaar via het grindwegje langs ons huis, zijn roeibootje uit het water halen. Plots hoorde hij midden op Holmsjön verzwakte stemmen om hulp roepen. Hij zag in de verte drie mannen in het water liggen. Hij sprong meteen in zijn boot en roeide er naar toe.

Toen hij dichterbij kwam, zag hij dat er drie vissers in het water lagen. Hun bootje was gekapseisd en gezonken. Ze droegen geen zwemvesten en konden zich nauwelijks nog boven water houden. Hij slaagde er in om de drie drenkelingen, twee Russen en een Pool, in zijn bootje te hijsen en roeide zo snel hij kon weer naar de kant. "Jij hebt echt ons leven gered", zei één van de Russen hem.

Omdat zijn ouders niet thuis waren en hij de sleutel van de stuga niet bij zich had, bracht hij de drie verkleumde drenkelingen naar ons huis, waar mijn schoonouders nu verblijven. Ze konden er een warme douche nemen en kregen droge kleren van mijn schoonvader, terwijl hun eigen kleren de droogkast in gingen. Mijn schoonmoeder bakte ook nog pannenkoeken voor hen om hen wat op te kikkeren.

Het verhaal kwam pas vandaag op de Zweedse tv omdat redder Jörgen, bescheiden als veel Zweden, deze week hard aan het werk was en de pers niet te woord kon staan. Ook de drenkelingen konden hem niet meer bereiken om hem persoonlijk te bedanken. Dat de drie nu heelhuids naar hun werk in Berlijn zijn kunnen terugkeren, hebben ze nochtans aan onze dappere en allerte achterbuurman te danken.

De redder uit Gimåfors, Jörgen, deze ochtend geïnterviewd door de Zweedse tv aan de oever van het meer vlak bij ons huis.

Bronnen: SVT en mijn schoonouders.

Het interview is te zien via deze link.

Onder de blote sterrenhemel

Eén van de dingen die in ons deel van Medelpad tijdens het winterhalfjaar het meest in het oog springen, is de schitterende sterrenhemel. Ons huis in Gimåfors staat in een gebied waar er vrijwel geen lichtvervuiling is. Er staan geen lantaarnpalen in onze straat en het eigenlijke "centrum" van Gimåfors ligt te ver weg om voor hinderlijk licht te zorgen.

Je merkt het meteen als je op een onbewolkte avond of nacht de deur uit gaat: de Melkweg schittert in al zijn pracht aan het zwerk. Er zijn vrijwel direct veel meer sterren te zien dan bij ons in het lichtvervuilde Vlaanderen. Helemaal mooi wordt het als je je ogen een twintigtal minuten laten wennen aan de duisternis. Dan is de hemel gevuld met fonkelende sterren. Meestal zie je binnen de vijf minuten ook al één of meerdere vallende sterren. Alsof er in Gimåfors elke heldere avond een meteorenregen is.

Het kaartje hieronder is een detail uit de Light Pollution Atlas, waarin ik de omgeving van Holmsjön met de rode pijl heb aangeduid. De stad Sundsvall springt er uit qua lichtvervuiling, maar ligt ver genoeg van ons huis om niet meer hinderlijk te zijn. Ook de bewoonde valleien van de Ljungan en de Indalsälven (die van oost naar west lopen) zijn duidelijk te herkennen. Gimåfors ligt op de donkere heuvelrug tussen beide valleien in.

Ons huis staat in een gebied met vrijwel geen lichtvervuiling, zoals te zien op dit detail uit de Light Pollution Atlas. De steden Sundsvall en Östersund springen er uit, maar ook daar is er nog veel minder lichtvervuiling dan in Vlaanderen.

Het contrast met het lichtvuile Vlaanderen (en Nederland) kan niet groter zijn. Dat is één hel verlicht gebied, waar het overgrote deel van de sterren zelfs tijdens de helderste nachten niet meer te zien zijn.
We hebben nog geen telescoop in ons Zweedse huis, maar misschien moeten we dat toch maar eens overwegen. Veel Vlaamse amateurastronomen zouden - bij manier van spreken  - een moord begaan om in dergelijke omstandigheden hun waarnemingen te kunnen doen.
Het noorderlicht krijg je er geregeld gratis bij.

Het contrast met het lichtveruilde Vlaanderen kan niet groter zijn.(klik op de kaartjes om ze te vergroten)

Het monster van Holmsjön

Sinds kort doen in Medelpad hardnekkige geruchten de ronde over "Het monster van Holmsjön". Het zou voor het eerst gesignaleerd zijn half juli, in de omgeving van Sandnäset (zie foto hieronder). Getuigen spreken van "een weerzinwekkende verschijning, met een spierwit lijf en een opvallend grijze kop". Het zou een kleine twee meter lang zijn en werd in juli nog een paar keer gespot. Sinds augustus heeft het zich merkwaardig genoeg niet meer laten zien.

De Zweden die de mysterieuze verschijning zagen opduiken, getuigen dat het een angstaanjagend, maar onverstaanbaar geluid voortbrengt. Het monster zou klanken uitstoten als "Brrrr! Brrr! Brrrr!" en "K-k-k-oud! K-k-k-koud! K-k-k-koud seg ik u!" Ze begrijpen er in elk geval geen snars van.

De autoriteiten vragen om niet te panikeren. Volgens hen wijst alles erop dat het dan wel om een erg lelijk, maar ook totaal ongevaarlijk monster zou gaan. De toeristische dienst van Medelpad reageerde zelfs verheugd: "Kunnen we eindelijk ook op dit gebied de concurrentie aangaan met dat prutsmeertje in Schotland. Dit moet extra toeristen kunnen lokken naar onze prachtige regio."

Het monster van Holmsjön, zoals gefotografeerd door een getuige half juli 2015.

Surströmming: gefermenteerde haring in bolle blikken

Goddelijk volgens de één, walgelijk volgens de ander. Ook in Zweden zelf zijn de meningen verdeeld over de surströmming, de gefermenteerde haring met de doordringende geur. Zelf heb ik het nu al een paar keer gegeten en ik moet toegeven: het smaakt mij steeds beter. En o ja: ook aan de geur raak je gewend.

In de supermarkt in Sundsvall krijgen de blikken surströmming een prominente plaats.

Onze achterburen nodigen ons jaarlijks uit op een traditioneel surströmming-etentje. Na alle verhalen die we al gehoord hadden over deze gefermenteerde vis, gingen we er de eerste keer toch een beetje met knikkende knieën heen. Uiteindelijk viel het goed (bij mij) tot zelfs héél goed (bij Ann) mee. De surströmming komt in Zweden op tafel met gekookte aardappelen, vers gesnipperde ui, tomaat, kaas, knäckebröd en eventueel ook wat sla. Dat alles liefst met ook een glaasje sterke drank erbij. We hebben in ons dorp trouwens een nieuwe variant gelanceerd die bijzonder in de smaak viel: surströmming uit de Oostzee met Filliers-graanjenever uit Deinze.

Voor wie het nog niet zou weten: surströmming is een streekspecialiteit van de Höga Kusten, de Oostzeekust in het midden van Zweden. Haring uit de Oostzee ("strömming") wordt eerst gepekeld en vervolgens in de zomer een week of zes in houten vaatjes in de volle zon gezet. Het gevolg laat zich gemakkelijk raden: de haring gaat gisten. Daarna wordt de haring ingeblikt, maar in het blik blijft hij nog verder gisten. Daardoor staan de meeste blikjes surströmming bol.

De doordringende geur komt vooral vrij bij het openmaken van het blik. De haring fileren, moet je zelf nog even doen. Let ook op het glaasje Belgische Filliers-jenever, dat uitstekend past bij de surströmming.

Het blikje surströmming wordt pas vlak voor het opdienen open gemaakt. Meestal zitten we buiten om de "zure haring" te eten, maar deze zomer was het wat aan de frisse kant en stond de tafel bij de buren binnen gedekt. Of beter gezegd, twee tafels: eentje voor de surströmmingeters strategisch gelegen vlak bij de buitendeur en de andere, voor de niet-surströmmingeters wat verder in huis. De buurman hanteerde de blikopener buiten op het terras, want vooral bij het openen van de blikken is de geur nogal euhhh, penetrant.

Vooral in centraal-Zweden wordt het eten van surströmming aanzien als een deel van de identiteit. Ze proeven het van jongsaf aan. Bij ons aan de surströmmingtafel zat ook de vijfjarige kleinzoon van de buren met smaak mee te eten. Zijn iets jongere broertje deelde zijn enthousiasme niet en trok bedenkelijk zijn neus op: "Det luktar illa" (dat ruikt vies). Ook lang niet alle volwassenen zijn verzot op de gefermenteerde streekspecialiteit. Ik heb de indruk dat in onze regio ongeveer de helft van de bevolking vriendelijk maar beslist "Nej, tack" zegt tegen de surströmming. In het zuiden van Zweden schijnen er zelfs bijzonder weinig liefhebbers van de gegiste Oostzeeharing te wonen.

"Maatjesharing of ansjovis voor vergevorderden", is steevast ons antwoord als mensen ons vragen hoe die surströmming nu eigenlijk smaakt. Er zijn een paar dingen waar je je overheen moet kunnen zetten. Ten eerste de zwavelachtige geur, vooral als het blik net open gaat. Wat voor ons ook weinig appetijtelijk is: de haring in de blikken is alleen ontdaan van de kop, maar alle ingewanden zitten er nog in. Voor je begint te eten, moet je die verwijderen en de haring fileren. Als je al die voorbereidende stappen hebt overwonnen, kan je dus optimaal genieten van de surströmming. Het gefileerde deel van de haring is erg smeuiig, zouterig, maar smaakt absoluut niet naar bedorven vis.

Nee, ons kan je al lang niet meer straffen met een surströmming-maaltijd!

Holmsjön

Als we op een rustige zomeravond het grindpaadje achter ons huis afdalen, dan is dit uitzicht onze beloning. Holmsjön.

Holmsjön, 14 juli 2015.

Hoe 'Wilde Huss' in 4 uur tijd een meer liet leeglopen

Op een steenworp afstand van ons huis ligt één van de oudste en mooiste kerkjes van Medelpad en misschien wel van heel Zweden. De stenen Lidens Gamla Kyrka (oude kerk) in Liden ligt aan de oever van de Indalsälven, een beetje van de grote weg af en alleen bereikbaar via de grindweg die Liden verbindt met Holmsjön. Op zich is het kerkje al een bezoek waard, maar het loont de moeite om er eens op zoek te gaan naar een vrij onopvallende grafsteen op het omringende kerkhofje. Het is de laatste rustplaats van Magnus Huss, bijgenaamd Vildhussen (de Wilde Huss). Die naam kreeg hij nadat hij er in slaagde om, geheel per ongeluk, een groot meer in minder dan vier uur tijd volledig te doen leegstromen.

Lidens Gamla Kyrka, met de losstaande houten klokkentoren en het omheinde kerkhofje.

Magnus Huss (1755 - 1797) was een handelaar uit Sundsvall wiens ambities achteraf groter bleken dan zijn commerciële successen. In de tijd van Huss begon de houthandel in Medelpad te floreren. De boomstammen werden onder meer via de Indalsälven en zijrivieren vervoerd naar Sundsvall , maar de grote stroomversnelling ("Storforsen") van Gedungsen zorgde voor veel brokken en totaal vernielde boomstammen, waardoor het hout waardeloos werd.

Huss meende dé oplossing gevonden te hebben. Hij zou de stroomversnelling omzeilen door een nieuw kanaal uit te graven naast Storforsen. Met zijn Storfors Bolag begon hij in 1794 vol goede moed aan het immense werk. Daarvoor had hij een zanderig terrein uitgekozen, omdat dit nu eenmaal veel gemakkelijker graaft. Op 6 juni 1796 liep het grondig fout. De houten dammen die Huss had gebouwd op de losse zandgrond, bleken niet bestand tegen de lentevloed van de rivier en braken door. De erosiegevoelige zandgrond was geen partij voor het woeste water en spoelde ogenblikkelijk weg. De rivier verlegde meteen zijn loop, Storforsen viel droog. Het stroomopwaarts gelegen Ragunda-meer, 26 kilometer lang, was zijn natuurlijke dam kwijt en liep in vier uur tijd volledig leeg. Een vloedgolf van 15 meter trok over de Indalsälven en richtte tot aan de monding in de Oostzee een ware ravage aan. Het was één van de grootste "natuur"-rampen uit de Zweedse geschiedenis, maar als bij wonder vielen er geen doden.

De omwonenden van Ragundasjön, die onder meer leefden van de zalmvangst in de stroomversnelling, waren woest op Magnus Huss, die ze bedachten met de bijnaam Vildhussen (de Wilde Huss). Een jaar later spoelde zijn dode lichaam aan op de oever van de Indalsälven in Liden, waar hij op 10 september 1797 werd begraven op het kerkhof. Blijkbaar was zijn boot gekapseisd, volgens hardnekkige geruchten nadat die een zetje had gekregen van de gefrustreerde landbouwers en vissers uit de geteisterde omgeving.

Het graf van Magnus "Vildhussen" Huss op het kerkhof van Lidens Gamla Kyrka.

Sinds die noodlottige 6 juni 1796 heet Gedungsen niet langer "Storforsen" (de Grote Stroomversnelling), maar wel "Döda Fallet" (de Dode Waterval). Het is nu een natuurgebied waar de gevolgen van de ramp die Vildhussen heeft veroorzaakt nog altijd duidelijk te zien zijn. Een bezoek aan Döda Fallet staat voor één van onze volgende verblijven op het programma.

En tot slot voor de 'petite histoire': Magnus "Vildhussen" Huss heeft een bekende neef én naamgenoot die wel succes kende. De zoon van zijn broer kreeg dezelfde naam mee, schopte het tot professor en staat nu over de hele wereld bekend als de arts die voor het eerst alcoholisme als een ziekte beschreef. Ook deze Magnus Huss (1807-1890) kreeg een bijnaam: Tamhussen, oftewel "de kalme Huss".

De beroemde neef en naamgenoot van Vildhussen: professor Magnus "Tamhussen" Huss.

De ene zomer is de andere niet

De ene zomer is de andere niet, ook niet in Medelpad. In juli vorig jaar zaten we nog vaak te puffen op ons terras bij tropische temperaturen van 30 graden en meer. De voorbije weken konden we kennismaken met een meer klassieke Zweedse zomer: wisselvallig en vrij koel, met een maximumtemperatuur die nooit hoger uitkwam dan 21 graden.

Die wisselvalligheid kon de pret niet derven. Er waren maar twee dagen waarop het regende van 's morgens vroeg tot 's avonds laat. Alle andere dagen waren er op zijn minst lange droge periodes. We hadden deze keer de racefietsen meegenomen en vaak was het ideaal weer om fietstochten te maken over de licht glooiende wegen: droog, niet te warm en ook niet al te veel wind. We hebben dus de nodige kilometers kunnen afmalen, een mooie voorbereiding op het komende schaatsseizoen. Eén keer keken we raar op, toen we op weg naar Torpshammar plots voor een overstroomde weg stonden. Gelukkig konden we er nog door zonder al te nat te worden.

De weg van Sandnäset naar Torphammar stond op maandag 27 juli door de overvloedige regen van de vorige dag nog gedeeltelijk onder water, maar echte problemen leverde dat niet op.

Vermoedelijk door het slechte weer, gebeurde er op zondagavond 26 juli een verkeersongeluk op weg 320, op een paar kilometer van ons huis. Dat kwam uitgebreid in de lokale krant, want het was al van in de jaren tachtig geleden dat er in deze buurt nog eens een auto-ongeval gebeurde. Het ging om wat de Zweden een "singelolycka" noemen: een ongeval waarbij maar één auto is betrokken. Door het ongeval werd de weg een tijdlang volledig afgesloten in beide richtingen. Wie de pech had om een paar kilometer voorbij de plaats van het ongeluk te moeten zijn, die kon meteen een omweg maken van maar eventjes 80 kilometer, helemaal rond het 37 kilometer lange Holmsjön. Gelukkig hebben we er zelf niets van gemerkt en hoorden we pas enkele dagen daarna wat er precies gebeurd was.

In ons Zweeds huis hebben we nog geen internetverbinding (en die missen we ook niet tijdens onze vakanties), waardoor het op dit blog een tijdje stil was. Dat maken we de komende weken goed met een aantal verslagjes van onze juli-activiteiten in Medelpad en Jämtland!

Geen happy end voor berenverhaal

Zoals te vrezen was, is het niet goed afgelopen voor het speelse berenjong dat in de omgeving van ons huis rondhuppelde (zie vorige bericht). Vanavond is het dier aangereden door een auto en het heeft de klap niet overleefd.
De politie van Sundsvall kwam ter plaatse om de vaststellingen te doen. De woordvoerder verklaarde nogmaals dat een beer niet thuis hoort in een bewoonde omgeving: "Het is en blijft een wild dier en geen mensenvriend."
Tot ongenoegen van de meeste dorpsbewoners, was het beertje uitgegroeid tot een toeristische attractie. De "berenspotters" kwamen uit heel Zweden en sommigen gaven het diertje zelfs eten om het beter te kunnen fotograferen. Dat was uiteraard niet verstandig.

Nu maar hopen dat moeder beer en haar twee andere welpen dieper het bos zijn ingetrokken.

Bron: Sundsvall Tidning.

In de ban van de beer

Ons dorp in Medelpad is al een paar dagen volledig in de ban van een berenfamilie. Een jong beertje liet zich al verschillende keren gewillig fotograferen en filmen terwijl het aan de rand van het bos en langs de weg aan het spelen was. Waarschijnlijk heeft het nog twee broertjes of zusjes, maar die laten zich veel minder zien. De moederbeer laat zich nu en dan horen,  maar blijft voorlopig onttrokken aan nieuwsgierige menselijke blikken.

Het beertje langs de kant van de weg, vlak bij ons huis. Het beeld komt uit een filmpje dat onze buurman gemaakt heeft.

Ook onze buurman kon het berenjong filmen, langs de kant van de weg op amper een paar kilometer van ons huis. Bijzonder schattig en guitig om te zien. Maar na het aanvankelijke enthousiasme bij de dorpsbewoners, begint er nu ook ongenoegen te groeien. En voor beide gevoelens kan je wel begrip opbrengen.

Via de plaatselijke pers is het nieuws van het speelse berenjong in heel Zweden bekend geraakt. Niet alleen de plaatselijke bewoners, maar ook "berentoeristen" proberen nu langs de kant van de weg films en foto's te maken van het beertje. En daar is dat beest natuurlijk niet bij gebaat. Ten eerste heeft niet elke mens dezelfde goede bedoelingen als de fotograferende buurtbewoners en toeristen. Het is dus beter dat het beestje niet meteen een te grote mensenvriend wordt. Ten tweede is en blijft de beer een wild én gevaarlijk dier. Tot nu toe bleef de berenmoeder op afstand, maar als ze het op haar heupen krijgt kan ze erg agressief uit de hoek komen als ze haar jong wil beschermen.

Ik moet eerlijk zijn: ik hoop ook ooit een beer te zien in Zweden, maar dan wel diep in het bos en op een veilige afstand. Liefst niet terwijl ik mijn gras aan het afrijden ben in mijn tuin en moederbeer plots opduikt aan de bosrand. Het beertje mag dus samen met zijn moeder, zusjes en broertjes diep de Medelpadse wouden intrekken. Dat lijkt mij nog het beste voor iedereen.

Ondertussen heeft ook het nationale tv-nieuws van SVT een item gewijd aan het berenjong. Je kan de reportage zien via deze link.

Als het een auto hoort, vlucht het beertje gelukkig het bos in.

Een zoete zonde in de oude kerk

Update 2017: helaas heeft Den Söta Synden de deuren defintief gesloten.

De toeristische dienst van Sundsvall had het ons al gezegd op de allereerste dag dat we in Medelpad waren: "Weet je dat er hier in de buurt Belgen wonen die ijsjes en wafels verkopen in een oude kerk?" Onze buren hadden ons ook al dolenthousiast verteld over onze landgenoten die in de kerk van Ljungaverk heerlijke lekkernijen bereiden. Omdat de weg van Sandnäset naar Torpshammar vorige zomer onderbroken was door werkzaamheden, waren we er helaas nog niet geraakt. Maar de voorbije paasvakantie zijn we ze eindelijk gaan proeven: de zelfbereide Belgische ijsjes van Jeroen en Valerie in Ljungaverk.

Jeroen en Valerie lieten een vijftal jaar geleden Antwerpen achter zich en vestigden zich in de oude, ontwijde kerk van Ljungaverk, een dorpje in de gemeente Ånge in Medelpad. Het gebouw stond al een tijd leeg, op zoek naar een herbestemming. Er was eerst sprake van een pizza-restaurant en een massagesalon. Vooral dat laatste kon niet meteen op veel enthousiasme rekenen bij de dorpsbewoners. Gelukkig voor hen kwamen toen Jeroen en Valerie op de proppen met hun ijssalon. Het dorp sloot hen snel in de armen.

De oude kerk van Ljungaverk, nu het ijssalon van Jeroen en Valerie.

Jeroen en Valerie bouwden de half-ondergrondse verdieping van het kerkgebouw om tot een woonruimte. De eigenlijke kerk toverden ze om tot een gezellige verbruiksruimte. De naam van het ijssalon luidt toepasselijk Söta Synden, de Zoete Zonde. En of de Zweden in de verleiding komen. Van heinde en ver komen ze naar Ljungaverk afgezakt om te snoepen van de Belgische zoetigheden. In zonnige en warme tijden verwelkomen Jeroen en Valerie geregeld tot vijfhonderd of meer klanten per dag. Alleen tijdens de weekends, want Den Söta Synden is alleen op vrijdag, zaterdag en zondag open. Daar is een goede reden voor. Tijdens die drie weekenddagen verkopen ze zo veel ijs, dat ze alle andere dagen van de week nodig hebben om voldoende voorraad aan te maken. Jeroen en Valerie maken immers alle ijs zelf. Ze bereiden in totaal vijftig verschillende smaken, waarvan er elk weekend telkens twintig in het alternatieve altaar, de koeltoog, staan.

De voormalige kerk is kleurrijk ingericht. Geen altaar meer, wel een koeltoog.

We proefden zelf van het mascarpone-ijs, ontzettend populair bij de Zweden. En hoe kan het anders als groot-Gentenaars: uiteraard ook van het rozerode cuberdon-ijs. De weg van Sandnäset naar Torpshammar ligt er nu prachtig bij. Vijfenveertig kilometer is naar Zweedse normen niet ver. Gelukkig maar. We zullen nog vaak vanuit ons huis op kerkbezoek gaan in Ljungaverk.

Jeroen aan het werk..

Ljungaverk ligt aan de E14 die Sundsvall met Trondheim verbindt, diep in de mooie Ljungan-vallei. Meer informatie vind je op hun Facebookpagina (in het Zweeds).

Wereldprimeur voor luchthaven Sundsvall

Sundsvall-Timrå Airport in Medelpad mag dan al niet de grootste luchthaven zijn, ze heeft wel een wereldprimeur te pakken. Vanuit de verkeerstoren houden ze voortaan ook de vliegbewegingen van de 150 kilometer noordelijker gelegen luchthaven van Örnsköldsvik in de gaten. Dat betekent dat er voortaan vliegtuigen landen en opstijgen in Övik terwijl er daar niemand meer in de verkeerstoren zit. Dat is voorlopig nergens anders ter wereld het geval.

De Zweedse minister van Binnenlandse Zaken Anna Johansson kwam de virtuele verkeerstoren in Sundsvall-Timrå gisteren inwijden. De technologie achter dit project komt van Saab. Uiteraard is de veiligheid heel erg belangrijk. De datastroom loopt via een versleutelde verbinding en er zijn diverse reserve-systemen voorzien. De Zweden hopen dit concept te kunnen exporteren naar de rest van de wereld.

(Bron: Sundsvall Tidning)

De luchtverkeersleiders zitten in werkelijkheid in Sundsvall, maar houden via de schermen de vliegbewegingen in Örnsköldsvik in de gaten., alsof ze daar in de verkeerstoren zitten. (screenshot ST TV, klik hier voor de volledige reportage)

In Sundsvall begint een nieuw seizoen

Er zijn zo van die details waaraan je merkt dat je het gewoon wordt om naar Zweden te reizen. Zoals het feit dat je met de auto van Göteborg naar Gimåfors doorsteekt (800 kilometer) zonder daarbij een GPS of kaart nodig te hebben, ook niet voor dat zijsprongetje onderweg naar Gästrikland, om daar nog eventjes op vriendenbezoek te gaan. Of nog: dat je tot de conclusie komt dat je naar Zweden bent vertrokken zonder er aan te denken het fototoestel mee te nemen. Waardoor er helaas weinig tot geen beeldmateriaal bestaat van onze trip tijdens de bijna voorbije paasvakantie.

Het was een relatief kort verblijf, aangezien ik de tweede week alweer op het werk in Oostende werd verwacht. We zijn nog eens met de eigen wagen gereden. Vier dagen reizen om vijf dagen ter plaatse te zijn: velen verklaren ons gek. Maar rond de nachtelijke overtocht met Stena Line van Kiel naar Göteborg (en omgekeerd) hangt er voor ons ook al een vakantiesfeer en een dagtocht over de rustige Zweedse wegen vinden we niet meteen een straf.

(kaartje: Google Maps)

Op het kaartje hierboven staat in het blauw de route die we hebben gevolgd van Göteborg naar ons huis. Ze loopt via Alingsås, Mariestad, Örebro, Västerås, Sala en Gävle. De noordelijke grijze route loopt via nog kleinere wegen en zullen we in de zomer uitproberen, als de wegen er volledig sneeuwvrij zijn. Deze route loopt immers door een wat meer bergachtige streek. De zuidelijke grijze route volgen we grotendeels als we de ferry links (of eigenlijk rechts) laten liggen en via de Öresundsbrug rijden.

De voorbije vakantie was ook goed voor een primeur. Voor het eerst zijn we gaan kijken naar een thuiswedstrijd van GIF Sundsvall, de plaatselijke voetbalclub die dit seizoen opnieuw in de hoogste Zweedse klasse uitkomt. Het was de allereerste competitiewedstrijd, want in Zweden beginnen ze in april aan het nieuwe seizoen, na een lange voetballoze pauze tijdens de wintermaanden. Logisch, gezien het klimaat. GIF Sundsvall moest meteen openen tegen de zwaarst mogelijke tegenstander, Champions League-deelnemer Malmö FF. Het werd een niet onlogische 1-4 nederlaag na een meer dan verdienstelijke wedstrijd waarin Sundsvall goed meevoetbalde. De wedstrijden volgen elkaar snel op. Ondertussen heeft Sundsvall ook al eens gewonnen en eens gelijk gespeeld. Het draait daarmee goed mee in de middenmoot.

De ploeg speelt in de gemoedelijke Norrporten-arena, pal in het centrum van Sundsvall. Hun bijnaam is Norrlandslaget, letterlijk vertaald: "de ploeg van het noorden". Dat is niet overdreven, want geen enkele van de Zweedse eersteklassers komt uit een stad die nog verder naar het noorden ligt. Er zullen er ongetwijfeld een aantal diep gezucht hebben toen GIF na enkele jaren afwezigheid opnieuw wist door te dringen tot de hoogste klasse. Het betekent voor de ploegen uit het zuiden immers een verplaatsing met het vliegtuig.

De Norrporten-arena op 6 april, gezien door de GSM van dochter Diede.

Dochter Diede maakte met haar GSM enkele foto's voor de wedstrijd begon. Zoals je kunt zien, hadden we een mooi plaatsje achter het doel. Met een gezinsticket kostte ons dat in totaal welgeteld 250 kronen, dat is ongeveer 7 euro per persoon. En dat voor een topwedstrijd! Een volledig fotoverslag is te vinden op de Facebook-pagina van GIF Sundsvall.

De jeugd van GIF Sundsvall marcheert over het veld, in het zog van de mascotte en het trommelkorps. (foto Ids)

Nog meer nieuws te melden over ons paasverblijf in Medelpad? Uiteraard! We hebben nog op natuurijs geschaatst én gingen een ijsje eten in een oude kerk, bij Belgen die al vijf jaar in Medelpad wonen. Daarover binnenkort meer!

Het vijfde seizoen: de lentewinter

Naast de vier officiële seizoenen hebben ze er in Medelpad nog een vijfde extra: de vårvinter. Letterlijk vertaald: de lentewinter. Die situeert zich ergens tussen eind februari en half april. 's Nachts kan het nog de stenen uit de grond vriezen, maar de dagen lengen al serieus en de zon heeft voldoende kracht om het kwik overdag tot ver boven het vriespunt uit te tillen, zonder dat dit al te veel schade aanricht aan de sneeuw en het ijs. Dat maakt de vårvinter uitermate geschikt om te skiën, langlaufen, ijsvissen en soms zelfs nog te schaatsen, als de ijskwaliteit het toelaat. In de zon en uit de wind kan je zelfs al heerlijk buiten eten.

Half april vorig jaar: onder de avondzon vissen in de ene kant van het meer waar het ijs al weggedooid was.

Deze tijd van het jaar lengen de dagen in Medelpad veel sneller dan bij ons in Vlaanderen. In de kerstperiode is het er donker van pakweg half vier in de namiddag tot half negen 's ochtends. Maar vanaf half januari gaat het snel. De zon komt dan elke dag zowat 4 minuten vroeger op en gaat 4 minuten later onder. Zo winnen ze in het voorjaar in Medelpad 8 minuten daglicht per etmaal. In Vlaanderen is dat 4 minuten. Op dit ogenblik zijn de dagen er zelfs al langer dan in België.

Mijn buurman had mij tijdens mijn korte Zweedse verblijf in februari al grijnzend gewaarschuwd toen ik zei dat we begin april terug zouden komen naar ons huis: "Denk maar niet dat de winter hier dan al voorbij is!" Dat blijkt ook wel. De voorbije twee nachten daalde het kwik in Torpshammar tot dicht tegen de -10°C en voor vanavond wordt er verse sneeuw verwacht. Het ijs op het meer ligt op veel plaatsen nog altijd een halve meter dik.

Laat het nog maar een tijdje zo blijven. Hopelijk kunnen wij dan binnenkort ook nog eventjes genieten van de vårvinter. De schaatsen gaan alvast mee.

Het temperatuursverloop van de voorbije dagen: koude nachten, maar overdag (soms ruim) boven het vriespunt.

Da's weer een mysterie minder

Tijdens mijn korte verblijf in Medelpad enkele weken geleden, heb ik in de sneeuw rond ons huis verschillende sporen gezien. Een paar kon ik vrij snel thuisbrengen. De hoefafdrukken van reebokjes bijvoorbeeld. Die dartelen vaak rond in onze omgeving. Niet alleen in de bossen, maar ook in de tuintjes van de huizen, op zoek naar wat extra voedsel.
Ook de vos is een vaak geziene gast en laat geregeld zijn sporen na in de sneeuw. Niet alleen pootafdrukken trouwens, als u begrijpt wat ik bedoel.
En tussen de bomen waren her en der de pootafdrukjes te zien van eekhoorns, die geregeld hun slaapplaats verlaten om hun wintervoorraad te gaan aanspreken.


Vlak bij ons huis vond ik ook sporen die ik niet meteen kon thuisbrengen. De pootafdrukken waren vrij groot en duidelijk voorzien van scherpe nagels.

De sporen in de sneeuw rond ons huis, met een balpen erbij om een idee te krijgen van de grootte.

Na determinatie door kenners, dankzij Hendrik, was het mysterie snel opgelost. Het waren volgens hen overduidelijk de sporen van een das. Er moet dus een dassenburcht in de buurt zijn, maar die heb ik nog niet ontdekt.

Een ander niet meteen te herkennen sneeuwspoor liep vanuit het bos door onze tuin tot aan de voordeur. De sporen waren al gedeeltelijk weggesmolten, maar aan de grootte te zien vermoed ik dat het een spoor van een eland was. Die had blijkbaar de adventskrans zien hangen aan de deur en had er eens aan gesnuffeld. Gelukkig niet van gegeten, want de mooie groene krans was helaas voor hem/haar niet vegetarisch, maar syntetisch. Voortaan zullen we de krans wat vroeger opnieuw binnenhalen, om ongelukken te vermijden. Of een échte, natuurlijke krans buiten hangen. Dat is misschien een nog beter idee.

De vermoedelijke elandsporen, die vanuit het bos tot aan de voordeur liepen.

De lente is al in Sundsvall

Bij ons begint de meteorologische lente altijd op dezelfde datum, namelijk op 1 maart. In Zweden hanteren ze een andere definitie van "meteorologische lente". Die begint voor een bepaalde plaats van zodra de gemiddelde etmaaltemperatuur er zeven dagen op rij boven het vriespunt blijft. In zowat het hele zuiden van Zweden is de meteorologische lente al enkele dagen aangebroken. Aan de hele noordelijke Oostzee-kust, en dus ook in de stad Sundsvall in Medelpad, bleef de gemiddelde etmaaltemperatuur gisteren voor de zevende dag op rij boven het vriespunt. Ook daar is de lente aangebroken.

Voor heel wat Zweedse plaatsen is dat voor het tweede jaar op rij recordvroeg. Het SMHI, het Zweedse KMI, neemt als voorbeeld het plaatsje Haparanda. Dat ligt aan het noordelijkste uiteinde van de Oostzee (Botnische Golf), vlak op de grens met Finland. Tot vorig jaar was de meteorologische lente er nooit vroeger aangebroken dan op 15 maart (1923). Vorig jaar begon de lente er al op 5 maart; een verpulvering van het vorige record. Dit jaar brak de meteorologische lente er al aan op... 24 februari.

Als oorzaak verwijst het SMHI naar de uitzonderlijke ijsbedekking van de Botnische Golf. Nog nooit sinds het begin van waarnemingen lag er zo weinig ijs in het noordelijkste deel van de Oostzee als dit jaar. Het open water zorgde ervoor dat de temperatuur langs de hele kust veel gemakkelijker kon oplopen.

In Holm, waar ons huis staat, is het trouwens nog altijd meteorologisch gezien winter.

(Bron: blog SMHI)

In de donkergroene gebieden is de meteorologische lente definitief begonnen, in de blauwe gebieden is het nog winter. In de lichtegroene gebieden ligt de etmaaltemperatuur al minstens 1 dag boven het vriespunt. (Bron: SMHI)

Het is lastig bergop glijden

Gelukkig was er geen kat in de buurt. Niemand heeft dus gezien hoe ik weinig elegant op handen en knieën over het ijs van Holmsjön kroop. De Zweden zouden zich ongetwijfeld een breuk gelachen hebben met die rare Belg die daar zo onbeholpen over hun meer voortbewoog. Maar ik kon gewoon niet anders. Ik troost mij met de gedachte dat niemand het ooit te weten komt.

Wat was er nu gebeurd? Het Holmmeer (Holmsjön in het Zweeds) is eigenlijk een immense, 37 kilometer lange verbreding van het kleine riviertje Gimån, dat gevoed wordt met water uit de heuvels van Jämtland en Härjedalen. Omdat in de winter vrijwel alle neerslag er valt als sneeuw en alle water bevriest, stopt de toevoer van nieuw water en daalt het peil van het meer enkele meters. Op het ogenblik dat het waterpeil begint te dalen, is het meer al volledig dichtgevroren. De ijsvloer zakt uiteraard mee, waardoor het ijs aan de oevers na verloop van tijd, meestal vanaf januari, begint af te lopen. Dat zorgt voor spectaculaire beelden, als de rotsen vlakbij de oever door het ijs breken.

Als het waterpeil van het meer daalt, breken de rotsen aan de oever door het ijs.

Vorige week donderdag was ik het meer opgegaan om enkele foto's te nemen. Geen enkel probleem en helemaal niet gevaarlijk, want de ijsvloer is nu minstens een halve meter dik. Omdat het de afgelopen weken een paar keer flink had gedooid en geregend, was de sneeuw op het meer gesmolten en lag er weer een mooie, harde en vrijwel effen ijsvloer. Nadat ik een half uurtje over het ijs had gewandeld en foto's had genomen, besloot ik terug te keren naar ons huis. Ik kwam aan de ijshelling aan de oever waar ik daarnet nog heerlijk naar beneden was gegleden. Ik zette een stap naar boven en... roetsjte prompt weer naar beneden. Grappig. Ik zette voorzichtig twee stappen, en gleed meteen dezelfde afstand weer achteruit. De zolen van mijn lekker warm geïsoleerde laarzen ("bestand tot temperaturen van -40°C") zijn ideaal om in de verse sneeuw te stappen, maar bleken geen enkele grip te hebben op het ijs, dat door de lichte dooi op dat ogenblik helemààl spekglad was geworden. De vorige dag was ik er bij -5°C nog probleemloos naar boven gestapt.

De ijsvloer van Holmsjön op donderdag 26 februari 2015.

Ik bleef nog enkele minuten proberen, raakte soms een meter of twee ver op de ijshelling,  maar van zodra ik begon te glijden was er geen houden meer aan. Ik kwam steevast weer bij mijn beginpositie terecht. Ik besefte dat er maar één ding opzat. En dus kroop er een rare Belg op handen en knieën onbeholpen de ijshelling aan het Zweedse meer op. Weer een wijze les geleerd. Het is lastig bergop glijden.

De te steile ijshelling aan de rand van het meer.

We kunnen ons nog verwarmen

Aan het Holm-meer duurt de winter lang. Deze foto is genomen half april vorig jaar.

Ons huis in Medelpad is niet gebouwd als een vakantiehuis, maar als een volwaardige gezinswoning. Alles wat het leven comfortabel maakt, is er aanwezig. Dat betekent uiteraard ook centrale verwarming en stromend water, afkomstig uit een bron in onze tuin. Dat heeft tot gevolg dat we in de koude Zweedse winter moeten kiezen: ofwel laten we alle water uit de radiatoren en leidingen weglopen, ofwel moeten we het huis de hele winter verwarmen, ook als we er niet zijn.

We hebben gekozen voor die laatste optie. Omdat we ook tijdens het winterseizoen soms enkele weken naar ons huis gaan, is het een hels karwei om elke keer als we weggaan al het water uit leidingen en radiatoren te laten wegvloeien én telkens opnieuw als we toekomen het water weer aan te sluiten. Het risico is ook te groot: één leiding, radiator of toiletpot vergeten, en je zit zó met een waterballet. Bovendien is het niet fijn om bij strenge vorst eerst nog een halve dag in een vrieskoud huis te moeten zitten vooraleer alles een beetje opgewarmd geraakt.

Daarom hebben we ervoor gekozen om de centrale verwarming ook te laten branden als we er niet zijn. Het kost wel wat, maar dat hebben we op voorhand ingecalculeerd. Stookolie is niet zo populair in het noorden van Zweden. De olie stolt te snel als het buiten streng vriest. Ook aardgas is er niet populair. Het is onbegonnen werk om op het immens uitgestrekte Zweedse platteland overal leidingen aan te leggen. Elektriciteit is er duur, maar één energiebron is ruimschoots aanwezig: hout.
Onze centrale verwarming draait op houtpellets. Die zijn relatief goedkoop en al even relatief milieuvriendelijk. De houtpellets worden idealiter gemaakt van houtafval en zijn CO2-neutraal.

Pellets, brandstof gemaakt van houtafval.

Vorige zomer hebben we zowat de hele kelder volgestapeld met zakken pellets, waarmee we het reservoir van de brander van de centrale verwarming om de tien dagen moeten bijvullen. Die voorraad blijkt nu net niet voldoende om de hele winter mee door te komen. Daarom hebben we ruim 2500 kilogram pellets bijbesteld. Die worden komende week geleverd op drie palletten. Die palletten kunnen niet door de kelderdeur. De zakken met pellets moeten dus stuk voor stuk binnen worden gedragen.

We kunnen de palletten met pellets niet buiten laten staan. Niet zozeer voor het risico op diefstal. Dat gebeurt niet zo vaak in het hoge noorden, waar iedereen elkaar vertrouwt. Maar de pellets moeten op een droge plaats bewaard worden. We kunnen moeilijk onze Zweedse buren opzadelen met dit zware werk. Dus zit er niets anders op dan de komende week een paar dagen naar Medelpad te trekken.om de zakken zelf in de kelder te gaan binnendragen.

Oké, ik geef het toe. Ik vind het absoluut niet erg. Ik heb het er misschien zelfs een beetje om gedaan. Alle redenen zijn goed om naar Medelpad af te reizen!

Naar Medelpad, maar hoe?

Wie vanuit België of Nederland naar de natuurpracht en rust van Medelpad wil reizen, moet daarvoor een kleine prijs betalen: deze prachtige regio in het midden van Zweden is vanuit onze lage landen niet zo gemakkelijk bereikbaar. Maar eigenlijk kan je van dat nadeel even goed een voordeel maken. Een trip door Scandinavië is nooit een straf, maar eerder een belevenis op zich.

Deze foto namen we van op de ferry, bij het buitenvaren van de haven van Göteborg.

Vliegen naar Sundsvall

De snelste manier om naar Medelpad te reizen, is het vliegtuig nemen tot in Sundsvall Timrå Airport, bij de Zweden zelf ook wel bekend als Midlanda Airport. Rechtstreekse vluchten vanuit België of Nederland naar Sundsvall zijn er niet, maar je kan via SAS Scandinavian Airlines wel vliegen van Zaventem naar Stockholm Arlanda en vervolgens daar een aansluitende vlucht nemen naar Sundsvall. Op de luchthaven van Sundsvall kan je dan een auto huren. Eind februari reis ik op die manier, omdat ik een paar dagen ga werken in ons huis en niet te veel tijd wil verliezen met reizen. Dit is de snelste manier, maar ook de duurste manier om naar Medelpad te reizen.

Vliegen naar Stockholm Bromma of Skavsta

Vaak vliegen we vanuit Zaventem naar Stockholm Bromma met SN Brussels Airlines. De vluchten zijn relatief goedkoop en Bromma is een kleine, regionale luchthaven vrijwel in het centrum van Stockholm. Op deze kleine luchthaven kan je een auto huren en naar Medelpad rijden. Dat is wel een rit van 450 kilometer naar het noorden, volledig langs het traject van de E4 via de steden Uppsala, Gävle en Hudiksvall. De E4 is een goed onderhouden hoofdweg, grotendeels autosnelweg en vrijwel altijd filevrij. Het landschap langs de E4 tussen Stockholm en Hudiksvall is mooi, maar niet spectaculair. Vanaf Hudiksvall wordt de omgeving snel ruiger en indrukwekkender. Je nadert immers de beroemde Höga Kusten.

Wie echt goedkoop wil vliegen, kan met Ryanair vanop de luchthaven van Charleroi naar die van Stockholm Skavsta. De Ryanair-formule is bekend: spotgoedkoop als je alleen met handbagage vliegt, meteen een stuk duurder als je veel ingecheckte bagage wil meenemen. Bijkomend nadeel is dat Skavsta nog 100 kilometer ten zuiden van Stockholm ligt. Ook op Skavsta kan je een auto huren, maar dan heb je nog een trip van 550 kilometer naar Medelpad voor de boeg. We hebben dit al een paar keer gedaan, omdat veel van onze spullen al in ons huis in Holm liggen en we dus weinig bagage moeten meenemen.

Met de boot naar Göteborg

Als we voor een langere periode gaan, nemen we gewoon onze eigen auto. Een enkele reis duurt dan wel twee dagen. De fijnste manier vinden we om op de eerste dag van Drongen naar Kiel te rijden (700 kilometer). Daar nemen we de overzet van Stena Line naar Göteborg. De ferry vertrekt om 18 uur uit de Duitse haven en vaart rond 9 uur de volgende ochtend de haven van Göteborg binnen. Overnachten doen we in een comfortable hut. Het leuke is dat je ook nog eens een paar honderd kilometer aflegt terwijl je slaapt.
De trip van Göteborg naar Sundsvall is nog 750 kilometer lang, maar erg aangenaam: een variatie van grotere en kleinere wegen, door bossen en open vlaktes, langs mooie plaatsjes als Alingsås, Mariestad en Sala en grotere steden als Örebro en Gävle. Hunebedden, smalle kanaaltjes, prachtige houten boerderijen en landhuizen, reusachtige zwerfkeien, reebokjes en herten: je kijkt onderweg je ogen uit.

Met de auto over de Öresundsbrug

Een laatste mogelijkheid is om het volledige traject met de auto af te leggen. Wij kozen vorig jaar voor de reisweg langs Bremen en Hamburg. In Flensburg staken we de grens met Denemarken over en vervolgens reden we via Kolding en Odense naar Nyborg. Daar begint de Grote Beltbrug, een bijzonder spectaculaire tolbrug naar het Deense eiland Seeland. Vervolgens rij je van Kopenhagen naar Malmö via de Öresundsbrug, bekend geworden door de tv-crimi The Bridge.
Als je in Malmö bent, ben je pas halfweg op je trip naar Medelpad! In deze omgeving kan je best overnachten, om op dag twee van Malmö via Stockholm naar Sundsvall te rijden. Het grootste deel is autosnelweg (E4), maar persoonlijk vinden we dit traject veel saaier dan de gevarieerde tocht van Göteborg naar Sundsvall.
De hele autotrip naar Medelpad is 2200 kilometer lang. Als je de kosten van brandstof, tol en motelovernachting samenrekent, ben je nauwelijks goedkoper uit dan met de ferry Kiel-Göteborg. Persoonlijk gaan wij dan ook liever met de boot.

De spectaculaire Grote Belt-brug in Denemarken ("Storebaeltsbroen from Sjealland" door Hendrik Sendelbach. Licensed under CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons)

Kouder bij ons dan in Zweden

Het gebeurt niet vaak in de winter, maar op dit ogenblik is het kouder in onze Belgische woonplaats Drongen dan in ons Zweeds dorp in Medelpad. Waar het kwik in Drongen nu rond het vriespunt schommelt, geeft het weerstation van Torpshammar een erg zachte +5°C door. Het sneeuwdek wordt dus serieus aangetast.

Gistermiddag begon het kwik in Torpshammar aan een steile klim, om deze voormiddag uit te komen op +5°C.

Torpshammar is een wat groter dorp zo'n 30 kilometer ten zuiden van ons gehuchtje. Daar heeft het SMHI, dat is het KMI van Zweden, een officieel weerstation waarvan de waarnemingen op een aantal weerwebsites terug te vinden zijn. Die waarnemingen zijn meestal representatief voor ons dorp. Ook 30 km naar het noorden staat er een SMHI-weerstation, in Sillre. Het gemiddelde van de temperatuur van Sillre en die van Torpshammar, geeft meestal het beste beeld van de temperatuur in ons dorp.

De huidige dooiaanval in Medelpad duurt niet zo heel lang. Vanaf morgenmiddag begint het er opnieuw te vriezen. Maar begin volgende week zou het kwik drie dagen lang boven nul blijven en krijgt het sneeuwdek het opnieuw hard te verduren.

Volgens mijn Zweedse streekgenoten beginnen die extremen echt wel heel opvallend te worden: van heel koud naar heel zacht op korte tijd tijdens de winter, hittegolven tijdens de zomer, lange droge periodes met bosbranden gevolgd door kletsnat weer met lokale overstromingen,... Veel meer dan de Vlamingen zijn de Zweden er van overtuigd dat het klimaat niet alleen in de toekomst zal veranderen, maar dat het zelfs nu al merkbaar veranderd is.

Een halve meter sneeuw (en meer)

Het blijft maar sneeuwen in Sundsvall en de rest van Medelpad. Momenteel ligt er in deze regio tussen de 50 en 75 centimeter sneeuw. Een hele verademing na de haast sneeuwloze winter van vorig jaar. Ook het begin van deze winter was niet meteen rijk aan het witte goedje. De eerste serieuze sneeuwval was rond 22 december, precies op tijd om nog voor een schitterende witte Kerst te zorgen. Maar sinds vrijdag vallen de vlokken in Medelpad haast ononderbroken uit de lucht en wordt er volop gelanglauft en geskied.

Een webcambeeld van deze ochtend van de Sidsjöbacken in Sundsvall: skiën tot op zeeniveau.

Het grote verschil met de skigebieden in de Alpen: in de noordelijke helft van Scandinavië moet je niet hoog de bergen in trekken om aan wintersport te kunnen doen. De stad Sundsvall bijvoorbeeld ligt aan de Oostzee, maar de skipistes lopen er tot in het centrum, dus tot op zeeniveau. De loipes rond de stad zijn het trainingsparcours van de plaatselijke vedette Charlotte Kalla, winnares van diverse olympische medailles tijdens de voorbije Winterspelen.
Die wintersportmogelijkheden zijn perfect voor de schoolkinderen van Medelpad: die kunnen tijdens de les Lichamelijke Opvoeding gewoon de lange latten op en een uurtje langlaufen of alpineskiën. Niet toevallig twee sportdisciplines waar de Zweden in uitblinken.

Er ligt momenteel trouwens meer sneeuw langs de kust van de Oostzee dan wat verderop in het binnenland. Dat is geen toeval. Als de wind uit het oosten komt, wordt er koude continentale lucht aangevoerd. Boven de relatief warme Oostzee neemt die lucht vocht op en ontstaan er buien. Aan de kust sneeuwen die buien volop uit, verder in het binnenland worden ze geleidelijk minder actief. De meeste sneeuw lag deze ochtend in de kustplaats Luleå: 113 centimeter. Voor dit stadje is dat zelfs een record. In de winter van 1966 kwamen ze tot 111 centimeter.
Mijn buurman in Zweden meldde mij gisteren dat er in ons dorp het voorbije weekend 40 centimeter verse sneeuw is bijgevallen, bovenop de ongeveer 20 centimeter die er nog lag. Winters Medelpad ligt er weer op zijn mooist bij.

De volgende dagen sneeuwt het minder in Medelpad. Vrijdag en zaterdag kan het kwik er zelfs eventjes positief worden en kan er ijzel of aanvriezende regen vallen. Die twee dagen zal het in Medelpad zelfs minder koud zijn dan bij ons in Vlaanderen. Maar dat is een heel tijdelijke situatie. Als bij ons het kwik zondag alweer oploopt, duikt het in Medelpad opnieuw diep onder nulpunt.

Schaatsen op de Zweedse manier

Onze geruimde schaatsbaan op Holmsjön.

Eén van de redenen dat we met ons gezin een huis hebben gekocht in Medelpad, is omdat we allemaal houden van ijskoude winters. Hoe dieper de temperatuur onderuit gaat, hoe liever we het hebben. We zijn ook met zijn allen schaatsers, mijn zoon en ik zelfs in clubverband. Langebaanschaatsen en marathonschaatsen om precies te zijn. En er gaat uiteraard niets boven schaatsen op natuurijs.

Schaatsen op natuurijs in België lukt haast nooit, omdat het er niet hard genoeg vriest. Vorst is in Medelpad geen probleem. Al in september kan het er 's nachts afkoelen tot -10 à -15°C. Vanaf ongeveer half november is het water van het grote meer (Holmsjön) vlak bij ons huis voldoende afgekoeld en begint het meer dicht te vriezen. Met nachten van -20° tot -30°C duurt het niet lang voor het ijs voldoende dik is om het veilig te betreden. Uiteraard moet je altijd opletten voor wakken en zwakke plekken, maar dat weet elke ervaren natuurijsrijder.

Door de strenge vorst is de dikte van het Medelpadse ijs dan ook geen probleem voor schaatsers. Er is wel een ander weerfenomeen dat roet in het eten gooit: de sneeuw. Dat hebben we de voorbije vakantie aan den lijve mogen ondervinden.
Toen we in Holm toekwamen, op 22 december, viel het nog mee. Er lag ongeveer tien centimeter sneeuw op de stevige ijsvloer van Holmsjön. Op de eerste dag zijn we van zonsopgang (09.30 uur) tot zonsondergang (14.30 uur) druk in de weer geweest om met sneeuwruimers en borstels een prachtige ijsbaan van ongeveer 300 meter vrij te maken. Zoon en dochter konden nog net een halfuurtje schaatsen. Zelf besloot ik om te wachten tot de volgende dag.

Sneeuw ruimen op Holmsjön...

...en het resultaat

Helaas. De volgende nacht viel er ruim 20 centimeter verse sneeuw en lag onze schaatsbaan weer toegedekt met een dikke witte deken. Er viel echt niet meer op te schaatsen. De ijzers raakten nauwelijks het ijs. We zagen het niet zitten om nog eens een hele dag met de sneeuwruimers en borstels in de weer te zijn en hebben ons de dagen daarna dan maar beperkt tot wandelen. Als we in de toekomst een deftige ijsbaan willen aanleggen op Holmsjön, zit er maar één ding op: machinaal vegen, bijvoorbeeld door een sneeuwruimer voor een quad te monteren. Maar dat zijn voorlopig nog toekomstplannen.

De kinderen konden 's avonds gelukkig nog een halfuurtje schaatsen, voor de baan de volgende nacht weer dicht sneeuwde.

Nu schaatsen de Zweden weldegelijk op natuurijs, maar dan wel op hun eigen manier. Eerst en vooral gebruiken ze een totaal ander soort schaatsen dan de meeste Nederlanders en Vlamingen. Ze hebben combi-schaatsen. Dat kan je vergelijken met hoge langlaufschoenen, waarop de schaatsijzers gemakkelijk vast- en losgemaakt kunnen worden. De ijzers zitten alleen vast aan de voorkant van de schoen, net zoals een langlaufski. Soms gebruiken ze zelfs stokken, net zoals de langlaufers. Bij de Zweedse manier van schaatsen sta je ook veel meer rechtop. Kortom: ideaal om lange toertochten te maken door de prachtige Zweedse natuur. Je kunt daarvoor zelfs een gids inschakelen.

De Zweden maken hun schaatstochten op het ogenblik dat er nog mooi zwart ijs ligt. Dat wil zeggen: kort nadat het stevig is beginnen te vriezen en vóór de eerste sneeuw valt. Ze beginnen op de meren hoog in de bergen, die het eerst dichtvriezen. Als die ondergesneeuwd raken, schaatsen ze op de meren in het laaggelegen binnenland, die later dichtvriezen en ook later onder de sneeuw bedolven raken. Ten slotte eindigen ze op de beschutte baaien van de Oostzee, die als allerlaatste dichtvriezen. Zelfs rond Stockholm wordt in het tweede deel van de winter soms op de zee geschaatst.

Ook op de meren van Medelpad en op Holmsjön wordt op die manier geschaatst. Op de website van het dorp vond ik deze prachtige foto:

Schaatsen in Holm (foto: www.holmbygden.se)

Vroeg of laat zie je mij ook in dit rijtje meeschaatsen!

Rijden over winterse wegen

Houten staakjes markeren de rand van de weg.

In de winter ligt er in Medelpad zo goed als altijd sneeuw. Dat is voor ons één van de redenen om er naartoe te trekken. Ook de wegen verdwijnen dan onder de sneeuw. De Zweden vinden dat niet erg. Met hun winterbanden of spijkerbanden ("dubbdeckar") rijden ze probleemloos over de verse sneeuw. Zout strooien doen ze nauwelijks. Alleen de centra van de steden en sommige delen van de autosnelwegen zien nu en dan een pekelwagen passeren. Van zodra de sneeuw begint te valllen, zie je wel de sneeuwruimers uitrukken. Of zeg maar liever: de sneeuwploegen. Bijzonder spectaculair als het daarbij ook nog eens stevig vriest. De sneeuw verhuist dan in een grote witte wolk van de weg naar de berm. Als automobilist of als voetganger leer je al snel dat je dan best even uit de weg gaat.

Vervelender wordt het als de sneeuw smelt en weer aanvriest, of als er onderkoelde regen valt. Dan veranderen de wegen in een ijspiste en helpen spijkerbanden zelfs niet meer. In dat geval wordt er grind of zand over de weg gestrooid, zodat de banden meer grip krijgen en is het wachten op het volgende laagje verse sneeuw.

Voor bewoners uit de lage landen is het even aanpassen op de Zweedse winterwegen. De Zweden blijven lustig de maximumsnelheid aanhouden op de besneeuwde banen. Als je rijdt met de juiste banden, merk je al snel dat dit inderdaad geen probleem is. In onderstaand filmpje, gemaakt tijdens de voorbije kerstvakantie, kun je een stukje met ons meerrijden, op de weg van Sandnäset naar Torpshammar. Dat is de weg waarlangs ook ons huis staat. De maximumsnelheid op deze weg is 80 km/u. De temperatuur op dat ogenblik was -22°C. Op het einde van het filmpje rijden we over de dam van het Leringen-meer, naast Holmsjön één van de grotere meren in onze buurt. De meren liggen dichtgevroren van eind november tot eind mei.

Winterbanden zijn in Zweden trouwens verplicht, van december tot en met maart. Het zou in die periode niet alleen onverantwoord zijn om met zomerbanden naar dit Scandinavische land te rijden, het is dus ook nog eens verboden. Wie eenmaal met winterbanden door de sneeuw heeft gereden, hoef je trouwens niet meer te overtuigen van het nut ervan.

De spijkerbanden (dubbdeckar) zijn in Zweden wat op de terugweg. Ze bieden veel grip op de sneeuw, maar zijn slecht voor het wegdek én voor het milieu. Ze maken veel lawaai op sneeuwvrije wegen en zorgen voor extra fijn stof, onder andere door de slijtage. In een aantal stadscentra zijn spijkerbanden al verboden. Dat is niet zo erg, want kwaliteitsvolle winterbanden presteren bijna even goed in de sneeuw als spijkerbanden.

Laat het besneeuwde wegdek dus geen reden zijn om niet met vakantie te gaan naar het hoge noorden in de winter. Met de juiste banden en een klein beetje ervaring rij je er net zo vlot als tijdens de zomer.

Duur Zweden? Het grote misverstand!

Het hardnekkigste misverstand over Zweden? Vrijwel iedereen denkt dat het een verschrikkelijk duur land is. Dat is niet zo. Brandstoffen zijn er iets duurder dan in België. De prijzen van de levensmiddelen zijn er vergelijkbaar en volgens recent onderzoek zelfs iets goedkoper dan in de Benelux. En de huizen zijn er spotgoedkoop, toch op het platteland.

We merkten het elke keer toen we ons winkelkarretje vulden in de grote ICA-supermarkt van Sundsvall: dit kost ons niet meer dan een gelijkaardig gevuld karretje in België. De Consumer Price Index (CPI) die vorige week werd gepubliceerd, bevestigt dat ons gevoel klopt. De CPI vergelijkt de prijzen van essentiële goederen en diensten van zowat alle landen ter wereld. Het duurste land is Zwitserland. België staat op de vijftiende plaats, Nederland op de zestiende en... Zweden op de zeventiende. Voor een identiek gelijk gevuld winkelkarretje in de supermarkt waar je in België 79,54 euro voor betaalt, ben je in Zweden 78,72 euro kwijt (al moet je daar natuurlijk in kronen betalen).
Opmerkelijk is dat de andere Scandinavische landen wel een stuk duurder zijn: Noorwegen staat op de CPI-lijst tweede, IJsland vierde en Denemarken vijfde.

De ICA-supermarkt in Sundsvall: je doet er iets goedkoper boodschappen dan in een gelijkaardige supermarkt in België.

Eén grote uitzondering: alcohol. Daarvoor moet je in de speciale staatswinkels zijn, de Systembolaget. Alcoholische dranken zijn een stuk duurder dan in Vlaanderen of Nederland. In supermarkten zullen je vergeefs speuren naar wijn, speciaalbier of aperitieven. Alleen laag-alcoholische dranken (minder dan 3,5%) zijn er te krijgen, zoals lichte pils, tafelbier, cider of tijdens de kerstperiode glögg, het plaatselijke equivalent van glühwein.

Als je, zoals wij in ons dorp in Medelpad, erg afgelegen woont, moet je de boodschappen wel goed plannen. De dichtsbijzijnde kleine winkel is op 30 kilometer van ons huis, waarvan ruim de helft over grindwegen. Je keert dus niet zomaar eventjes terug als je iets vergeten bent. Voor een iets grotere winkel, vergelijkbaar met een Vlaamse superette, moeten we 45 kilometer rijden. Voor de grote supermarkten moeten we naar het centrum van Sundsvall. Hoewel we binnen dezelfde gemeente blijven, is dat toch 75 kilometer rijden. Wij proberen om hooguit 1 keer per week boodschappen te doen in de grote supermarkt. Tussendoor gaan we één of twee keer naar de kleinere winkels. Die zijn wat duurder, maar we vinden het belangrijk om ook deze plaatselijke winkeliers te steunen. De kleinere dorpen op het Zweedse platteland hebben het immers niet gemakkelijk. Daarover een volgende keer meer.

Huizen voor een prikje

Een geval apart zijn de prijzen van de Zweedse huizen. In de grote steden betaal je voor een huis evenveel of zelfs meer dan in België. Op het platteland zijn de huizen naar Belgische normen dan weer spotgoedkoop. Dat heeft alles te maken met de plattelandsvlucht. Hoe mooi het ook wonen is tussen de bossen en langs de meren, je vindt er helaas erg moeilijk werk. Daarom trekken alle jonge Zweden weg van het platteland naar de steden. Meer en meer huizen op het platteland komen leeg te staan en gaan voor een prikje van de hand. Wie zoekt, kan op het Zweedse platteland een pracht van een alleenstaande villa kopen voor pakweg 50.000 euro. Een iets kleinere villa vind je soms al voor 30.000 of 40.000 euro.

Dit goed onderhouden alleenstaand huis op het Zweedse platteland staat te koop voor 295 000 kronen, of amper 31 700 euro.

Een schitterend huis voor 50.000 euro: het klinkt erg aantrekkelijk. Toch moet je met een aantal dingen rekening houden. Je woont eerst en vooral erg afgelegen. Geen probleem als je het gebruikt als vakantiehuis en optimaal wil genieten van de rust en de natuur, zoals wij. Wel een probleem als je er definitief wil wonen en elke dag moet gaan werken in de stad.
Je moet het huis ook goed onderhouden en vooral ook verwarmen tijdens de winter. Vergeet niet dat het kwik in Medelpad in de winter kan dalen tot een stuk onder de -30°C. Elektrisch verwarmen is erg duur. Wij hebben centrale verwarming met houtpellets. Dat is een stuk goedkoper, maar de pellets moeten wel elke week worden bijgevuld en de brander één keer om de tien dagen gereinigd. Niet handig dus als je er tijdens de winter zelf niet bent. Wij hebben gelukkig een pracht van een buur die dat voor ons wil doen.

Gooi dat vooroordeel over een duur Zweden dus met een gerust gevoel overboord. Tenzij je de zuipschuit uit wil hangen, kost het leven (en het verblijf tijdens een vakantie) er niet meer dan bij ons. De rust, stilte en de natuur, die krijg je er gratis bij. En de Zweden zelf? Die zien je maar al te graag komen. Dat zal in de volgende bijdrages nog blijken.